Kunst is een breed woord, het kan gaan van literatuur tot schilderijen, van liedjes op je afspeellijst tot een theaterstuk in de schouwburg. Ik zie kunst niet als een bepaald oeuvre of een stroming maar een product met meerdere eigenschappen.

Ten eerste zie ik kunst als een relativerend mechanisme. Het formuleren van mankementen, de grappige en soms droevige aspecten van alle hoeken van de wereld en tijden. De komediant die moppen maakt waardoor je op het puntje van je stoel gaat zitten. De kritische blik over overconsumptie, de valse noot op een concert of een atypisch lichaam bij werken van Picasso. Het opent je blik en zorgt ervoor dat je beseft dat de wereld niet enkel om jezelf of je onzekerheden draait.

Ten tweede zie ik kunst als een nalatenschap, een blauwdruk van de geschiedenis van de mens. Van grotschilderingen tot de eerste instrumenten die er gemaakt werden. De mens heeft altijd nood gehad aan een uiting en een creatie die zelfs na de dood iets achter kon laten. Een manier om de sterfelijkheid te overbruggen zoals James Dean enkele maanden voor zijn dood formuleerde.

Het uiten van kunst kan gevaren met zich meebrengen, met als actueel voorbeeld Ai Wei Wei. Daarom zie ik kunst ook als een uiting van een sentiment in volle vrijheid.  Die vrijheid kan ook botsen met de status quo. Kijk maar naar de ontelbare artiesten die opgesloten werden door de kerk of techno muzikant Anoosh Rakizade die moest vluchten uit Iran door zijn liefde voor techno. Kunst in haar puurste vorm is radicaal en vindt zich keer op keer opnieuw uit. Dat kan voor bepaalde regimes of tijdsgeesten voelen als tegen de schenen schoppen. Waardoor de kunstenaar een grote stap zet door zijn leven in gevaar te brengen, om een mensenrecht als uiting van sentimenten te kunnen nabeelden.

In de eigen tijd, ondervind ik dat er nieuwe vormen van oude mechanismes zijn ontstaan om ervoor te zorgen dat kunst niet kan bloeien. Dan kijk ik vooral naar degene die de cancel culture handhaven of bepaalde kunstvormen ontwaarden.

Cancel culture kan ontstaan uit een geldige verontwaardiging tegenover een kunstenaar. Bijvoorbeeld de eerder aangehaald Picasso die volgens sommige bronnen vrouwen mishandelde. Dat wil niet zeggen dat zijn oeuvres even rot zijn als zijn gedrag tegenover vrouwen. Een groot aantal van individuen heeft uit de werken van Picasso een bepaald sentiment gehaald. Als we Picasso cancelen, moeten we hen dan ook cancelen?

Het zal een eindeloos proces zijn om de discriminatie uit het verleden op te kuisen. Wat naar mijn mening enkel tijdsverlies is, omdat je daardoor een emancipatieproces uit het verleden wist. Zo kunnen we de tijd die we daar verliezen niet inzetten om de hedendaagse discriminatie te bestrijden.

Aan de andere kant zie ik dan ook een ontwaarding van bepaalde kunstvormen als een actueel probleem. In dit geval kijken individuen met een retrospectieve bril naar hedendaagse kunstvormen en zijn vaker dan niet neerkijkend. Het eerste voorbeeld dat in mijn opkomst is hiphop, een kunstvorm die vaak gepaard gaat met een demonisering of op zijn minst controverse.

Een vaak voorkomend maatschappelijk argument is dat hiphop geweld uitlokt of drugsgebruik stimuleert. Het technisch argument is vaak dat er geen ritme of proza aanwezig is. Dat zei men ook in de jaren 30 over Jazz. Toen Jazz ontstond in de kelders van New Orleans als uiting voor vele Afro-Amerikanen. Toch zijn de jazz artiesten hun kunst blijven heruitvinden en is vandaag de dag de invloed van Jazz in hedendaagse kunst onmisbaar.

Terug naar hiphop, het gebruik van provocerend taalgebruik bij bepaalde hiphop liedjes komt vaak op als argument. Het provocerend taalgebruik vergelijk ik graag met de kleur blauw bij de werken van Chagall. Bij sommige oeuvres heb je die kleur niet nodig, bij andere kan je niet zonder. Als je bepaalde instrumenten (zoals provocerend taalgebruik of expliciete foto’s) aan banden legt, verdwijnt een deel van het arsenaal voor de artiest. Wat kan resulteren in een vermindering van vrijheid maar vooral een verdwijning van de impuls ( een groot deel van een werk).

Kunstvormen beperken is vrijheid beperken zowel voor de kunstenaar als voor het individu die het oeuvre beleeft. Kunst is een subjectieve uiting alsook een subjectieve beleving. De staat noch gemeenschap mag daar iets over te zeggen hebben. Wat zou de wereld zijn zonder kritische werken van onder meer Tetsuya Ishida, muziek van artiesten als Miles Davis of Kendrick Lamar, gedetailleerde kunstwerken van Georgia O’ Keeffe?

Er valt nog veel te leren over kunst, daarom is het nodig om werken uit het verleden te beleven en werken die vandaag de dag gemaakt worden de ruimte te geven. Want zonder kunst is er geen vrijheid en helaas zonder vrijheid geen kunst.

Akbar Ali-Akram
Voorzitter LVSV Brussel 2022-2023